توسعه متوازن و آمایش سرزمینی، الزامات و چالش‌ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه پدافندهوایی خاتم الانبیاء(ص)

چکیده

مفاهیم توسعه و عدالت از دیرباز مد نظر و کانون توجه برنامه‌ریزان، سیاسیون و مدیران ملی، منطقه‌ای و استانی یا محلی قرار داشته و در این بین آمایش و تناسب توزیع امکانات و جمعیت بر اساس جغرافیا، اصلی محوری تعبیر می‌شود. آمایش سرزمین که تلفیقی از سه علم اقتصاد، جغرافیا و جامعه‌شناسی است شامل اقدامات ساماندهی و نظام‌بخشی به فضای طبیعی ـ اجتماعی ـ اقتصادی ملی یا محلی است که بر اساس تدوین اصلی‌ترین جهت‌گیری توسعه بلندمدت کشور در نگاهی از بالا به توسعه ملی و تعیین بازتاب‌ها، امکانات، موانع و تنگناها و تلفیق این دو فرایند در برخورد با بخش‌های اقتصادی و هماهنگی بین‌بخشی و منطقه‌ای است. رویکرد آمایش سرزمین در همه ابعاد مکمل و برطرف‌کننده نارسایی‌ها است که با امکان ایجاد زمینه تعادل میان سه عنصر انسان، فضا و فعالیت‌ها و ارائه چیدمان منطقی فعالیت‌ها در عرصه سرزمین ‌باید در مراحل تدوین برنامه‌های توسعه (بلندمدت، میان‌مدت، کوتاه‌مدت) و اجرای آنها به‌عنوان نگاه غالب و سند بالادست عمل کند. این موضوع از دید مباحث دفاعی و پدافند غیرعامل و رابطه آمایش با امنیت و دفاع نیز اهمیت خود را دارد. در این مقاله با نگاه محیط‌شناسی به عوامل تهدیدها و ضعف‌های این حوزه پرداخته شده که درواقع منشأ چالش‌ها است و پس از مشخص‌کردن عوامل به روش علمی و مصاحبه با صاحب‌نظران، تحلیل اطلاعات و داده‌های به‌دست‌آمده، الزامات و راهکارها و راهبردهای برون‌رفت از چالش‌ها و مرتفع‌کردن ضعف‌ها بیان شده و سرانجام پیشنهادهایی در زمینه دستیابی به توسعه متوازن ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


آبیار، فاطمه (1400). صلح مثبت لازمه‌ توسعه پایدار، همدان: دانشگاه بوعلی سینا همدان.
إیاد شمخی جابرالعمیری (1401). استراتژی‌ها و سیاست‌های توسعه پایدار در اقتصاد عراق با استفاده از تحلیل SWOT، قم: جامعه‌المصطفی‌العالمیه.
چوخاچی‌زاده مقدم، محمدباقر (1381). آمایش و دفاع سرزمینی، تهران: دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام.
زرقانی، سیّدهادی؛ اعظمی، هادی (1389). تحلیل ملاحظات دفاعی ـ امنیّتی در آمایش کلان‌شهر مشهد با تأکید بر تهدیدات تروریستی، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 8 (14).
شمسایی، فتح‌اله (1383). دفاع غیر عامل مؤثر در طراحی مراکز نظامی و صنعتی.
شیعه، اسماعیل (1369). مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری.
صفوی، یحیی (1383). جغرافیای نظامی ایران.
طحانی، غلامرضا (1396). بررسی نقش آمایش سرزمینی در امنیت جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علوم و فنون نظامی، 10(27).
عندلیب، علیرضا (1380). نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی.
محمد فرج محیسن (1401). ریشه‌یابی نظری توسعه پایدار در اقتصاد اثباتی، قم: جامعه‌المصطفی‌العالمیه.
مطالعات آمایش سرزمین (1383). سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
منوچهری، سوران؛ فراهانی، حسین (1395). جغرافیا و توسعه پایدار؛ تحقق توسعه پایدار؛ اهمیت آموزش و پرورش (آموزش توسعه‌ای)، نشریه رشد آموزش جغرافیا، ش 116.
نجفی راشد، محمد (1386). توسعه و پدافند داخلی.