شناسایی چالش‌ها و راهبردهای حکمرانی بخش معدن و زمین‌شناسی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور

چکیده

وجود ظرفیت ‌های بالقوه معدنی و بستر زمین‌شناسی متنوع و منحصر به فرد، از موهبت‌های خدادادی است که نقش بسزایی در توسعه زیرساخت، عمران، شهرسازی و معدن و صنایع معدنی کشور ایفا می-کند، لذا بررسی و واکاوی چرخه حکمرانی در این حوزه امری ضروری و انکارناپذیر است. «امور حاکمیتی» مطابق با ماده(8) قانون مدیریت خدمات کشوری، موجب اقتدار و حاکمیت کشور شده و منافع آن بدون محدودیت شامل همه اقشار جامعه می‌شود و پر واضح است که فعالیت‌های اکتشافی و زمین‌شناسی مستثنی از این امر نخواهد بود. در این تحقیق، با بهره‌گیری از روش تحلیل داده‌بنیاد، با تبیین چالش‌های اساسی که چرخه حکمرانی معدن و علوم زمین را مختل کرده است و ارائه راهبردهای پیشنهادی درصدد هستیم ضرورت تحول در این بخش را مسجل انگاریم. بدینمنظور ضمن انجام مصاحبه‌های عمیق با هفت نفر از خبرگان سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و کدگذاری و طبقه بندی متن مصاحبه‌ها، 18 مفهوم، 6 مقوله فرعی و در نهایت چالش‌های شناسایی شده در دو حوزه «منابع انسانی» و «منابع معدنی» دسته‌بندی شد. در ادامه با احصاء دو راهبرد کلیدی «استقرار حکمرانی مشارکتی» و « بازنگری در سیاستگذاری جذب و توانمندسازی نیروی انسانی مشاغل حاکمیتی» و پیش‌بینی پیامدهای حاصل از آن، مدل پیشنهادی حکمرانی زمین‌شناسی و شناسایی ذخایر معدنی در ایران ارائه شد. نتایج حاکی از این موضوع است که همکاری و تعامل موثر نهادهای متولی اکتشاف ذخایرمعدنی و زمین‌شناسی در دو بخش دولتی و خصوصی، افزایش بهره‌وری این فرآیند و به تبع آن رشد اقتصادی، افزایش سهم معدن در تولید ناخالص ملی و پایستگی زیرساخت‌های عمرانی، شهری و شریان‌های حیاتی کشور را دربرخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


امام خامنه ­ای (مدظله­ العالی)، سید علی (1397). بیانیه رهبر معظم انقلاب به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ 22/11/1397.
ابطحی، سیدمصطفی؛ سالاری سردری، فرضعلی و آرایش، حسن (1397). بررسی و تبیین حکمرانی شایسته در رویکرد حکمرانی نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد سیاسی، 2 (5).
استراس، آنسلم و کوربین، جولیت (1390). اصول روش تحقیق کیفی، ترجمه بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اصغری، ‌حسنعلی؛ قاسمی، ‌حاکم و کشاورز‌ترک، ‌عین‌الله (1396). الگوی نهادی آینده‌نگاری راهبردی منطقه‌ای در نظام حکمرانی جمهوری اسلامی ایران، راهبرد، 84 (26)، 37- 58.‎
الوانی، سیدمهدی (1388). حکمرانی خوب شبکه‌ای از کنشگران جامعه مدنی،فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 1 (6).
ایزانلو، قاسم؛ خداپرست، مشهدی (1393). ضعف نظام اداری: چالش استراتژیک توسعه منطقه‌ای (مطالعه موردی خراسان شمالی)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 19 (1)، 1- 32.‎
بایسته، مرضیه و کلاهی، مهدی (1397). حکمرانی مشارکتی- تطبیقی در منابع طبیعی،هفتمین همایش ملی مرتع و مرتعداری ایران.
پورعزت، علی­ اصغر(1390). مبانی مدیریت دولتی، تهران: انتشارات سمت.
توکلی، الهه؛ میرزاپور، بیتا و جدیدی، رضا ( 1400). نقش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور حکمرانی متعالی از منظر چالش منابع (انسانی و ذخایر معدنی)، سومین همایش ملی و اولین همایش بین‌المللی حکمرانی متعالی، تهران.
رجایی، فرهنگ (1380). پدیده جهانی شدن، وضعیت بشری و تمدن اطلاعاتی، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران: نشر آگه.
رضایی لری، غزل؛ سلاجقه، سنجر و مداحیان، شیوا (1401). طراحی الگوی حکمرانی خوب به‌منظور استحصال نظام­ مند معادن با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: مجتمع صنعتی و معدنی گل­گهر سیرجان)، پژوهشهای مدیریت در ایران، 26 (1)، 31- 54.‎
شریف‌زاده، فتاح و رحمت‌الله، قلی‌پور (1382). حکمرانی خوب و نقش دولت، فرهنگ مدیریت، 4، 48- 56.
شفقت رودسری، آریا و تبرزد، محمدسعید (1400). ارائه الگوی حکمرانی متعالی اسلامی ایرانی براساس اندیشه‌های حضرت امام خمینی (رحمه‌‌الله‌علیه) و مقام معظم رهبری (مدظله­ العالی).فصلنامه تخصصی حکمرانی متعالی، 2(5)، 7- 48.‎
ضمیری، عبدالحسین (1388). حکمرانی مطلوب در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، چاپ اول، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر گسترش تولید علم.
طبقچی اکبری، لاله؛ بابازاده، محمود؛ سامعی، قاسم و آخوندزاده ­یوسفی، طاهره (1399). تأثیرات حکمرانی خوب و اصلاحات مـالی بـر بهره‌وری کل عوامل تولید در بخش صنعت و معدن ایران، مدیریت دولتی.
عباس‌زاده، محمد (1391). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی.‎
عزیزی، نعمت‌اله (1383). آموزش عالی: راهبردهای پیوند آموزش عالی با نیازهای بازارکار، نشریه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، 10 (1-2)، 171- 198.
عیوضی، ‌محمد‌رحیم و مرزبان، ‌نازنین (1395). بررسی مؤلفه‌های حکمرانی خوب از منظر امام خمینی (رحمه‌‌الله‌علیه)، مطالعات سیاسی جهان اسلام، 19 (5)، 117- 137.
غیاثوند، ابوالفضل و صبوری، فاطمه (1390). رابطه حکمرانی منابع و رشد اقتصادی در کشورهای دارای منابع معدنی.‎
فرهنگی، کروبی و صادق­ وزیری، فراز (1394). نظریه داده‌بنیاد کلاسیک؛ شرح مراحل تولید نظریه مرکز ثقلی هویت برند توریسم سلامت ایران،مدیریت بازرگانی، 7 (1)، 145- 162.‎
گرجی، محمدرضا (1395). حکومت‌داری و حکمرانی خوب، چالش‌های جهان، 3 (9)، 109- 156.‎
محمدپور، احمد (1390). ارزیابی کیفیت در تحقیق کیفی: اصول و راهبردهای اعتباریابی و تعمیم‌پذیری علوم اجتماعی (علامه طباطبایی).
میدری، احمد (1384). تغییر در سیاست‌های بانک جهانی و پیدایش نظریه حکمرانی خوب، نامه مفید، 42 .
میرشجاعیان، حسین و رهبر، فرهاد (1389). شناخت روابط علّی میان مؤلفه‌های حکمرانی خوب در کشورهای در مخاطره نفرین منابع طبیعی، دوفصلنامه علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، 7 (2)، 67- 86.‎
ناظمی­ اردکانی، محمد (1387). حکمرانی خوب بارویکرد اسلامی، علوم انسانی، 17 (76)، 107- 128.
هاشمی‌نسب، مریم سادات (1398). سیستم پاسخگویی مالی در حکمرانی تعالی‌گرا، دوفصلنامه علمی پژوهشی دین و سیاست فرهنگی، 6 (2)، 55- 78.‎
هداوند، مهدی (1384). حکمرانی خوب، توسعه و حقوق بشر، حقوق اساسی، 4.
یوسفیان، الهه؛ فقیهی، ابوالحسن و دانشفرد، کرم ­الله (1400). طراحی الگوی خط‌مشی منسجم حکمرانی آب در ایران، فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 16 (64).‎
Adu-Baffour،، Daum، T.، & Birner، R. (2021). Governance challenges of small-scale gold mining in Ghana: Insights from a process net-map study. Land Use Policy،102، 105271.
Cheshire،، Everingham، J. A.، & Lawrence، G. (2014). Governing the impacts of mining and the impacts of mining governance: Challenges for rural and regional local governments in Australia. Journal of Rural Studies،36، 330-339.
Espinosa، (2022). Reducing power disparities in large-scale mining governance through counter-expertise: A synthesis of case studies from Ecuador. The Extractive Industries and Society،9، 101000.
Harimbawa،، Sumaryadi، I. N.، Djohan، D.، Mulyati، D.، & Achmad، M. (2022). The Collaborative Governance with Focus on Controlling the Illegal Mining in Indonesia. Croatian International Relations Review،28(89)، 209-224.
Kansheba، M. P.، & Marobhe، M. I. (2022). Institutional quality and resource-based economic sustainability: the mediation effects of resource governance. SN business & economics،2(2)، 1-24.
Kaufmann،، Kraay، A.، & Mastruzzi، M. (2006). Governance Matters 2006: Worldwide Governance Indicators.
Levinsohn، (2003). The World Bank's poverty reduction strategy paper approach: good marketing or good policy?(Vol. 21). UN.
Martins، (2019). Challenges and opportunities for a successful mining industry in the future. Boletín geológico y Minero،130(1)، 99-121.
Mundial، (2006). A Decade of Measuring the Quality of Governance-Governance Matters 2006-Worldwild Governance Indicators. Washington DC: World Bank.
World bank institute (2012).governance data web-interactive inventory of datasets and empirical tools.
world-mining-data.info