واکاوی وضعیت حکمرانی رژیم پهلوی در نظام فکری آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

حکمرانی بر اساس اصول و مبانی، به توحیدی و غیر توحیدی قابل ‌تقسیم است. وضعیت جوامع نیز متناسب با حکمرانیِ تعریف‌شده از لحاظ اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی درونمایه‌های گوناگونی پیدا می‌کند. در این پژوهش حکمرانی رژیم پهلوی مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. حکومت پهلوی به‌دلیل اتخاذ حکمرانی غیر اسلامی و توجه بر الگوی صرفاً ایرانی به شکل کاذب و پیاده‌سازی هویت بیگانه و اجرایی‌سازی منویات نظام سلطه در کشور، ایرانِ در مسیر رشد را دچار عقب‌افتادگی در ابعاد گوناگون آن کرده بود. هر یک از متفکران جهان اسلام در رابطه با حکمرانی و نوع حکمرانی نظرات گوناگونی دارند که در این مقال مجالی برای تفسیر و تحلیل نیست؛ بنابراین در این مقاله، نویسنده دنبال آن است که نقدهای آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، به‌عنوان مرجع تقلید و متفکر جهان اسلام، را نسبت به  نوع حکمرانیِ تعریف‌شده در رژیم پهلوی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. در این نوشتار از روش تحلیل مضمون و الگوی چهاروجهی بینشی ـ اعتقادی، فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی ـ امنیتی و اقتصادی بهره گرفته ‌شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که معایب و نقص‌های حکمرانیِ تعریف‌شده رژیم پهلوی در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی) چیست؟ یافته‌های پژوهش این است که از دیدگاه ایشان، معایب حکمرانی رژیم پهلوی ریشه در بعد استبدادی و استعماری دارد که در تمامی بسترهای تاریخی، نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سبب خسارت در منافع ملی و هویت ملی شده است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امام خامنه‌ای، سید علی، بیانات، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. قابل بازیابی در: Leader.ir 
احمدی، فیروزه؛ مشهدی، علی و عطریان، فرامرز (1400). تحول در مفهوم حکمرانی؛ گذار از حکمرانی سنتی به حکمرانی مدرن الکترونیک، فصلنامه پژوهش‌های حقوقی میان‌رشته‌ای، 2(2): 47ـ34.
امینی، سید جواد؛ خلیلی باصری، محسن و محمدی، سید محمود (1399). تبیین منظومه (اعتقادی / رفتاری) سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی به‌عنوان حکمرانی اسلامی، حکمرانی متعالی، 1(1): 160ـ129.
درخشه، جلال و همکاران (1394). تحلیل مضمونی اعتماد در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله‌العالی)»، جستارهای سیاسی معاصر، 6(72): 53ـ17.
رحیمی عماد، سیدرضا (1391). بررسی نظریه حکمرانی خوب در شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران، مطالعه موردی: حکومت پهلوی در سال‌های 1357ـ1332، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سواری، محمدجواد؛ توانا، حمید و ابری، محمدجواد (1400). ویژگی‌های حکمران تراز دولت اسلامی از منظر امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، حکمرانی متعالی، 2(5): 122ـ97.
صمدی میارکلائی، حمزه و صمدی میارکلائی، حسین (1401). حکمرانی حکیمانه، حکمرانی متعالی، 3(12): 76ـ33.
صبری، سواره (1402). بررسی علل فروپاشی حکومت‌ها و ارتباط آن با نوع حکمرانی (مورد مطالعه: سقوط محمدرضا شاه پهلوی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی، مرکز پیام نور مراغه.
عالی، محمدباقر؛ غضنفری، مهدی؛ پورصادق، ناصر و پورعزت، علی‌اصغر (1403). تعریف حکمرانی (فراترکیب چیستی حکمرانی)، حکمرانی متعالی، 5(18): 89ـ63.
علایی، حسین (1403). تفاوت‌های حکمرانی مطلوب با حکمرانی معیوب، مطالعات بین‌المللی، 20(4): 200ـ183.
فرزندی، عباسعلی و عارفی، خلیل (1403). انطباق مبانی حکمرانی رهبری با مبانی حکمرانی علوی، حکمرانی متعالی، سال پنجم، شماره18، ص9-37.
قربانی، سعید و طاهرخانی، فاطمه (1400). واکاوی موانع عرفی‌شدن حکومت دینی در افکار و باور آیت‌الله مطهری با استفاده از روش تحلیل مضمون، مطالعات انقلاب اسلامی، 18(67): 232ـ205.
قربانی، سعید و یوسفی، بتول (1402). موانع عرفی‌شدن نظام سیاسی در اسلام بر اساس اندیشه آیت‌الله جوادی آملی با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون، جستارهای سیاسی معاصر، 14(1): 30ـ1.
قربانی، سعید (1403). زمینه‌های عرفی‌شدن نظام اسلامی در اندیشه آیت‌الله جوادی آملی، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 30(130): 114ـ88.
قربانی، سعید (1403). تحلیل مضمون بحران‌های سیاسی ـ فرهنگی پیش روی حوزه علمیه در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای، گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی، 3(4): 118ـ88.
کمالی، یحیی (1397). روش‌شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاست‌گذاری عمومی، سیاست‌گذاری عمومی، 4(2): 208ـ189.
مرشدی زاد، علی (1396). حکمرانی خوب و حکمرانی مطلوب در تمدن نوین اسلامی، آینده‌پژوهی ایران، 2(3): 140ـ125.
موسوی جشنی، سید صدرالدین و قمریان، ناهید (1401). مطالعه تطبیقی جایگاه حکمران در اندیشه شهاب‌الدین سهروردی و امام خمینی(ره)، پژوهشنامه متین، 24(97): 129ـ103.
نقیبی مفرد، حسام (1395). صلح، عدالت و دموکراسی در پرتو حکمرانی مطلوب، حقوق بشر، 11(1): 108ـ91.