تبیین خاستگاه حکمرانی و لوازم آن در قرآن کریم؛ مبتنی بر مبانی انسان‌شناسانه علامه طباطبایی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

تلاش برای ارائه روایت و معنایی اسلامی از حکمرانی، نیازمند تدقیق و بازاندیشی در خاستگاه‌ و مبانی آن است. در این راستا این پژوهش مبتنی بر روش تفسیری متن‌گرا، بحث خاستگاه حکمرانی را مد نظر قرار داده است و سعی می‌شود با مراجعه به روایتی که علامه طباطبائی از انسان در تفسیر شریف المیزان ارائه می‌دهد به این سؤال پاسخ داده شود که طی چه فرایندی مسئله حکمرانی برای جامعه انسانی موضوعیت دارد و در لحظه رویارویی با این نیاز چگونه به آن پاسخ داده می‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال ‌باید نشان داد ریشه‌های نخستین بروز اختلاف و نزاع در حیات اجتماعی نخستین انسان‌ها چیست و از دیدگاه قرآن کریم برای حفاظت از انسانیت انسان چگونه ‌باید از این وضعیت خارج شد. به‌ نظر می‌رسد ریشه‌های اولیه این نزاع را باید در طبع استخدام‌گر بشر جستجو کرد که از لوازم فطری وجود انسان به‌مثابه خلیفه خداوند متعال است؛ همچنین عاملی که با ایجاد قواعد اولیه تعاملات انسانی به اختلافات پدیدآمده پایان می‌دهد و به سبب تطابق با عنصر حق، ظرفیت لازم را برای ثبات‌سازی و ایجاد افق‌های مشترک متعالی ـ متناسب با سازه وجودی انسان ـ در متن کنش‌های جمعی جامعه دارد، همان شریعت دینی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


واعظی، احمد (1390). نظریه‌ تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
نصرت‌پناه، محمدصادق و درخشه، جلال (1393). کاربرد روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعات اسلامی، جستارهای سیاسی معاصر، 5(3).
طباطبائی، سیدمحمد‌حسین (1374). تفسیر المیزان، چاپ پنجم، جلد 1، 2، 7، 8، 12، 13، 14، 16، 17، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارت اسلامی.
سبحانی، جعفر (1385)، هرمنوتیک، چاپ دوم، قم: انتشارات توحید.
سعیدی روشن، محمدباقر (1383). تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ساجدی، ابوالفضل (1383). زبان دین و قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
اسکینر، کوئنتین (1393). بینش های علم سیاست: در باب روش، جلد اول، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگ جاوید.
صدر، سید محمدباقر (1395). پژوهش‌های قرآنی، قم: دارالصدر.
صدر، سید محمدباقر (1393). اسلام راهبر زندگی، قم: انتشارات دارالصدر.
طباطبائی، محمدحسین (1394). انسان از آغاز تا انجام، چاپ ششم، ترجمه و تعلیقات صادق لاریجانی، قم: بوستان کتاب.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1369). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوى و ادبى قرآن‏، جلد دوم، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی، تهران: مرتضوی.
عالی، محمدباقر، غضنفری، مهدی، پورصادق، ناصر و پورعزت، علی‌اصغر (1403). تعریف حکمرانی (فراترکیبِ چیستی حکمرانی)، حکمرانی متعالی، 5(2): 89 ـ 63.
سلطانی، اسحق (1400). جایگاه مؤلفه «مدار آزادی» در نظریه قرآنی آزادی، رهیافت‌های سیاسی و بین‌‌المللی، 12(4).
Refrences
Bovaird, Tony & Loeffler, Elke. (2003). Evaluating the Quality of Public Governance: Indicators, Models and Methodologies. International Review of Administrative Sciences, (69),313 - 328.
Pierre, John and Peters, B. Guy (2021). An Advanced Introduction to Governance. Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing Limited.
Pierre, John and Peters, B. Guy (2020). Governance, Politics and the State. London: Red Globe Press.
Levi-Faur, David (2012). The Oxford Handbook of Governance. New york: Oxford University Press.
Mouzelis, nicos p (2008). Organization and Bureaucracy. London: Rautledge.