الگوی حکمرانی هیئت محور: نقش هیئت‌های مذهبی در تحقق حکمرانی اسلامی مبتنی بر مشارکت مردمی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری مدیریت راهبردی فرهنگی، دانشگاه عالی دفاع ملی. تهران، ایران.

2 دکتری مهندسی سیستم‌های فرهنگی، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

3 استادیار گروه اندیشه و مدیریت فرهنگی، دانشکده فرهنگی و تولید قدرت نرم، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

4 دانشجوی دوره دکتری سیاستگذاری فرهنگی، دانشگاه باقرالعلوم(ع). قم. ایران

چکیده

این پژوهش با هدف تحلیل نقش هیئت‌های مذهبی در تحقق حکمرانی اسلامی مبتنی بر مشارکت مردمی و با روش نظریه داده‌بنیاد انجام شد. یافته‌ها نشان می‌دهد هیئت‌های مذهبی، به‌مانند سرمایه اجتماعی نهادینه‌شده، با تکیه ‌بر آموزه‌های شیعی و شبکه‌های غیر متمرکز مردمی، در پُر کردن خلأهای حکمرانی رسمی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. این نهادها از طریق سه سازوکار اصلی تأثیرگذار هستند: تولید گفتمان (تبیین مفاهیمی مانند مقاومت و عدالت در مراسم مذهبی)، شبکه‌سازی مردمی (ایجاد گروه‌های جهادی برای حل مسائل محلی) و مدیریت بحران (همکاری در شرایط اضطراری مانند سیل و همه‌گیری). الگوی ارائه‌شده تحت عنوان «حکمرانی هیئت‌محور»، نشان می‌دهد هیئت‌ها با ترکیب سنت، فناوری و مشارکت داوطلبانه، نه‌تنها هزینه‌های حکمرانی را کاهش، بلکه مشروعیت نظام را از طریق تقویت پیوند دولت ـ ملت افزایش می‌دهند. این الگو با مدل‌های غربی حکمرانی تفاوت بنیادین دارد؛ چرا که مشروعیت آن نه از ساختارهای سلسله‌مراتبی، بلکه از اعتماد عمومی به نهادهای مردمی نشئت می‌گیرد. این پژوهش پیشنهاد می‌کند با تدوین سند راهبردی، حمایت مالی هدفمند و ایجاد چارچوب‌های قانونی، از ظرفیت هیئت‌ها در گام دوم انقلاب به‌صورت نظام‌مند بهره‌گیری شود. این مطالعه بر ضرورت تبدیل هیئت‌ها به «قطب‌های فرهنگی ـ اجتماعی» و ادغام آن‌ها در دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، سید علی، بیانات.
حسین‌آبفروش، رحیم (1403). داستان ما مردم (تجربه‌نگاری فرایند شکل‌گیری شبکه مردمی فعالان فرهنگی و ارائه راه‌کارهای ایجاد و گسترش کنشگری اجتماعی)، قم: دانشگاه باقرالعلوم(ع)
کمیجانی، علی و عیوضی، محمد رحیم (1402). حکمرانی مطلوب در سپهر حکمرانی علوی: از شاخص‌ها تا آموزه‌ها، حکمرانی متعالی، 3(3): 33-9.
گنجی، محمد؛ نیازی، محسن و احسانی راد، فاطمه (1394). مشارکت در امور خیریه و وقف، پیش درآمدی بر توسعه پایدار، مطالعات توسعه اجتماعی ـ فرهنگی، ۳ (۴): ۲۵-۴۵.
مرادی، محمد و مازوچی، مجتبی (1403). سازوکارهای حکمرانی مشارکتی و مردمی با استفاده از داده‌های دولتی باز. مجلس و راهبرد، 31(119): 235-274.
مظاهری، محسن حسام (1389)، رسانه شیعه: جامعه‌شناسی آیین‌های سوگواری و هیئت‌ها در ایران، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
ملکی، یوسف و مقدمی شهیدانی، سهراب (1403). تحلیل شاخص‌های حکمرانی متعالی اسلامی در مذاکرات قانون اساسی در مقایسه با حکمرانی مطلوب. حکمرانی متعالی، 5(3): 104-83.
Refrences
Altschuler, D., & Corrales, J. (2013). The promise of participation: Experiments in participatory governance in Honduras and Guatemala. Springer.
Camba, A. A. (2014). Participatory governance in the EU: Enhancing or endangering democracy and efficiency? Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, 27(3), 536–538.
Halim, R. (2018). Collaborative governance model in the village fund management at Banggai Regency. Asian Journal of Environment, History and Heritage, 2(2).
Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.