استخراج و تحلیل مؤلفه‌های حکمرانی قرآنی در سیره حضرت ابراهیم(ع)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم

چکیده

این پژوهش با تمرکز بر سیره حکمرانی حضرت ابراهیم(ع) و با اتکا بر روش مفاهیم متضاد و با بهره‌بردن از روش تحلیل مضمون، الگویی چهاربُعدی برای نظام حکمرانی اسلامی ارائه می‌کند. یافته‌ها حاکی است حکمرانی اسلامی مبتنی بر چهار محور اعتقادی، اخلاقی، فقهی و تجربی است. حکمرانی اعتقادی با تأکید بر اصولی مانند توحید، مشروعیت الهی نظام را تعیین می‌کند. حکمرانی اخلاقی، آسودگی خاطر برای پیشگیری از استبداد و تقویت اعتماد عمومی است. حکمرانی فقهی، با استناد به دین حنیف، برای تحقق عدالت و نظم اجتماعی چارچوب نهادی فراهم می‌آورد. حکمرانی تجربی نیز با تکیه بر راهبردهایی مانند طرح‌ریزی و تأثیرگذاری بر افکار عمومی اصول نظری را به اقدامات عملیاتی تبدیل می‌کند. تحلیل هم‌افزایی این محورها نشان می‌دهد که نبود هر یک از آنها به نقصان ساختاری در نظام منجر می‌شود. به‌عنوان مثال، حکمرانی فقهی بدون اخلاقیات به قانونگرایی خشک و حکمرانی تجربی بدون جهت‌گیری اعتقادی به عملگرایی بی‌هدف تبدیل می‌شود. این پژوهش با ارائه الگوی یکپارچه‌سازی سلسله‌مراتبی، نشان می‌دهد که حکمرانی اسلامی نه‌تنها قادر به پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی جوامع پیچیده است، بلکه با ترکیب «عدالت توحیدی»، «اخلاق جمعی»، و «عقلانیت تجربی»، الگویی پیشرو برای حکومت‌های معاصر به‌شمار می‌رود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
امام‌خمینی، سید روح‌الله (1391). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
عالی، محمدباقر؛ غضنفری، مهدی؛ پورصادق، ناصر و پورعزت، علی‌اصغر (1403). تعریف حکمرانی (فراترکیبِ چیستی حکمرانی)، حکمرانی متعالی، 5(2): 63 ـ 89.
لک‌زایی، نجف؛ اکبری معلم؛ علی و حدادی، محسن (1403). موضوع‌شناسی فقهی حکمرانی دینی، فصلنامه دین و قانون، 12(43): 51 ـ 78                                                                 https://doi.org/10.225/qjrl.2024.243
مطهری، مرتضی (1389). بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر، تهران: صدرا.
کیا، علی‌اصغر و فقیهی‌نژاد، مهدی (۱۳۹۷). تحلیل مضمون مفاهیم ارتباطات و توسعه در مفاد برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 6(11)، 33 ـ 71.
شیخ‌زاده، محمد؛ تسلیمی، محمد سعید؛ عابدی جعفری، حسن و فقیهی، ابوالحسن (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارامد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی، 151 ـ 198.
بشیری، عباس؛ شقاقی شهری، وحید (۱۳۹۰). رویکردی اقتصادی به مقوله حکمرانی خوب، فصلنامه بررسی‌های بازرگانی، ۴۸.
حجاریان، محمد؛ غلام زاده، عسگری (۱۳۹۳) حکمرانی (حاکمیت)، دانشگاه علامه طباطبایی، مدیریت استراتژیک صنعتی.
رحمانی، فاطمه؛ اسمعیلی گیوی، محمدرضا و عبدالحمید، مهدی (۱۴۰۰). حکمرانی قضائی، تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه. (در دست انتشار).
نجفی رستاقی، حیدر؛ اسمعیلی گیوی، محمدرضا (۱۴۰۲). حکمرانی: رهیافت‌ها و فناوری‌ها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم‌.
تدبیری، سیروس؛ شفیع زاده، حمید (۱۳۸۷). نگرشی نوین در مدیریت با تکیه بر حکمرانی مطلوب، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.
Refrence
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2),77-101.
UN-HABITAT, (2015), Global campaign on urban Governance: concept paper, nd Edition, Nairobi. 17-2015
Lyall, C., J. Tait. (2005), Shifting policy debates and the implications for governance. pp. 1-17. in C LYALL and J. TAIT (eds.), New Modes of Governance, Developing an Integrated Approach to Science Technology, Risk and the Environment. Aldershot, England: Ashgate Publishing Lammers, C. J. (1988), the interorganizational control of an occupied country. Administrative Science Quarterly, 33, 438-457.