جمهوریت به مثابه الگوی سلوک سیاسی در اندیشه امام خمینی (ره)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

اندیشه سیاسی امام خمینی (رحمه‌الله علیه)، بخشی مضاف و سطحی از روبنای اندیشه ایشان است که باید آن را ملهم از لایه ­های مبنایی ­تر معرفتی در نگاه ایشان دانست. باتوجه‌به اینکه مبانی هستی ­شناسی امام خمینی (رحمه‌الله علیه)، توحیدمحور است و درنتیجه هر آنچه هست، جز سمت مقدمیت ندارد،  مسئله اصلی نگارنده، نسبت ­یابی مقوله جمهوریت با این مبنا در نگاه ایشان است؛ لذا سؤال پژوهش چیستی نسبت جمهوریت با الگوی کلان تربیت توحیدی انسان در نگاه امام خمینی (رحمه‌الله علیه) خواهد بود که در پاسخ به آن، روش تحلیل منظومه‌ای مدنظر قرار گرفته است. در نگاه امام خمینی (رحمه‌الله علیه)، انسان از یک جنبه، دارای سه مرتبه جسمانی، مثالی و عقلانی و از یک حیث دارای دو بعد فردی و جمعی است که ایشان از این دو بعد به حیث عبادی و حیث سیاسی انسان تعبیر می­ کنند. نسبت­ یابی آن سه مرتبه و این دو بعد، الگوی کلان تربیت توحیدی انسان را در مبدأ، مسیر و غایت در نگاه ایشان روشن می ­سازد. از دیدگاه ایشان آن برنامه­ای که عهده­ دار تربیت جنبه اجتماعی انسان در هر سه مرتبه است، برنامه سلوک سیاسی انسان است که مهم­ ترین ابزار و مطلوب‌ترین قالب برای تحقق این برنامه، جمهوریت خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
رساله حقوق امام سجاد علیه‌السلام.
اسکندری، یونس (1396). مؤلفه ­ها و مبانی جمهوریت در اندیشه سیاسی امام خمینی (رحمه‌الله علیه) و تفاوت­های آن با جمهوریت در اندیشه متفکران غربی، دانشگاه تهران، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی.
اسکینر، کوئنتین (1397). بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن، ترجمه کاظم فیروزمند، ج1، چاپ دوم، تهران: آگاه.
اسماعیلی، محمدمهدی (1397). جمهوریت و تغلب در آرای امام خمینی و سید قطب و تأثیر آن بر حرکت­های اسلامی معاصر، پژوهش­های راهبردی سیاست، 7(25).
اسماعیلی، محمدمهدی؛ دشتکوهی، محسن (1400). مبانی معرفتی جمهوریت در اندیشه سیاسی امام خمینی (رحمه‌الله علیه)،  فصلنامه سیاست، 51(1).
باباخانی، مجتبی و دیگران (1402). روش تحلیل منظومه‌ای اندیشه متفکران سیاسی، دوفصلنامه دانش سیاسی، 19(2).
جوادی آملی، عبداله (1384). حق و تکلیف در اسلام، چاپ اول، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبداله (1379). ولایت فقیه: ولایت، فقاهت و عدالت، چاپ دوم، قم: اسراء.
خسروی، حسن؛ فلاح، محمود و دهنوی، وحید (1395). جمهوریت و اسلامیت در گفتمان حقوق اساسی ایران با تأکید بر اندیشه امام خمینی (رحمه‌الله علیه)»، پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، 6(13).
شریعت، فرشاد (1386). مبانی اندیشه سیاسی در غرب از سقراط تا ماکیاولی، چاپ دوم، تهران: نی.
صالحی، محمدجواد (1383). دموکراسی و اعتبار رأی اکثریت در اسلام، چاپ اول، تهران: مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما.
صدر، محمدباقر (1387). دروس فی علم الاصول، چاپ دوم، بیروت: دارالصدر.
طباطبایی، محمدحسین (1399). المیزان فی تفسیرالقرآن، چاپ چهل و یکم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1391). روابط اجتماعی در اسلام، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین (1394). نهایه الحکمه، چاپ چهارم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
فراتی، عبدالوهاب (1385). نگاهی دیگر به جمهوریت در اندیشه سیاسی امام خمینی (رحمه‌الله علیه)، حکومت اسلامی، 11(1).
قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1398). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ پانزدهم، تهران: میزان.
قنواتی، خداخواست (1380). جمهوریت و اسلامیت در اندیشه سیاسی امام خمینی(رحمه‌الله علیه)، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
کاشانی، کمال­الدین عبدالرزاق (1383). لطائف الأعلام فی إشارات أهل الإلهام، ج2، چاپ اول، قاهره: مکتبه ثقافه الدینیه.
گروه نویسندگان (1348). الکتاب التذکاری، ج1، چاپ اول، قاهره: دارالکتاب العربی.
گروه نویسندگان (1385). مجانی الطلاب، چاپ ششم، بیروت: دار المجانی.
مطهری، مرتضی (1372). پیرامون انقلاب اسلامی، چاپ نهم، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار، ج 15، چاپ دوازدهم، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1392). مقدمه­ ای بر جهان ­بینی اسلام «1» انسان و ایمان، چاپ شستم، تهران: صدرا.
موسوی‌الخمینی، روح‌الله (1378). آداب الصلاه، چاپ هفتم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح‌الله (1379). کتاب البیع، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح ­الله (1385). انسان­شناسی در اندیشه امام خمینی (رحمه‌الله علیه)، چاپ دوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح­ الله (1387). آیین انقلاب اسلامی گزینه­ ای از آرا و اندیشه امام خمینی (رحمه‌الله علیه)، ج1، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح­ الله (1392). تفسیر سوره حمد، چاپ سیزدهم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح­ الله (1381). تقریرات فلسفه، ج1، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح­ الله (1392). جایگاه مردم در نظام اسلامی از دیدگاه امام خمینی (رحمه‌الله علیه) تبیان آثار موضوعی، دفتر سی و پنجم، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی الخمینی، روح­ الله (1392). حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی تبیان آثار موضوعی دفتر چهل و پنجم، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح­ الله (1378). سرالصلاه، چاپ ششم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی‌الخمینی، روح­ الله (1380). شرح چهل حدیث، چاپ بیست و چهارم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
موسوی الخمینی، روح­ الله (1389). صحیفه امام، جلدهای 8و1،4،6، چاپ پنجم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (رحمه‌الله علیه).
ورعی، سید جواد (1385). جمهوریت و اسلامیت از دیدگاه امام خمینی و قانون اساسی، حکومت اسلامی، 11(1).
هیوود، اندرو (1400). کلیدواژه ­ها در سیاست و حقوق عمومی، ترجمه اردشیر امیر ارجمند و باسم موالی ­زاده، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.