سیاست و مسأله تکنیک حکمرانی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

اسادیار گروه معارف

چکیده

غایت مطلوب سیاست، به‌زیستی جامعه در مسیر خیر عمومی است. این به‌زیستی البته نیازمند صورت‌بندی امر اخلاقی و امر حقوقی است؛ و این امر خود محتاج «تکنیک حکمرانی» است. تفاوت بزرگی میان دوران کلاسیک، مدرن و اندیشه اسلامی در صورت‌بندی تکنیک حکمرانی وجود دارد. در حالی که یونانیان تکنیک (تخنه) را در ارتباط با حقیقت فوسیس درک می‌کردند، انسان مدرن با انقطاع از متافیزیک، خود را خالق حقیقت حاکمیت می‌داند. برخلاف اندیشه عرفی شده مدرن که مذهب را از دریچه سیاست می‌نگرد و حاکمیت را از معنای الهیاتی آن تهی می‌کند، نظریه سیاسی جمهوری اسلامی با احیای جایگاه متافیزیک در حاکمیت تلاش می‌کند که سیاست را از مسیر مذهب دنبال نماید. نتیجه آن می‌شود که امر دینی در تکوین امر سیاسی جایگاه پیشینی یافته و تأثیر مستقیمی بر ظهور امر حقوقی داشته باشد. مدعای این نوشتار آن است که امر سیاسی در جمهوری اسلامی تنها توانسته متافیزیک الهیات سیاسی را بازتولید کند. اما در مقام اجرا نتوانسته تکنیک حکمرانی را در فیزیک قدرت متناسب با نظریه سیاسی نوین خود به درستی صورت‌بندی نماید. در نبود ابزار و تکنیک متناسب با توجیهات متافیزیک حکمرانی از یکسو و ضرورت عمل در بستر یک سیاست جهانی متضاد، نتیجه آن شده که سیاست‌گذاری‌ها و عملکردها به جای ابتنای بر حقیقت الهیات سیاسی، به آشفتگی روزمره دچار شود.

کلیدواژه‌ها


امام خمینی (ره)، روح‌الله (1379). صحیفه نور: مجموعه رهنمودهای حضرت امام‌خمینی (قدس‌سره الشریف)، تهران: طبع و نشر.
امام خمینی (ره)، روح‌الله (1392). ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
احتشامی، انوشیروان (1385). گذار از بحران جانشینی، ترجمه زهره پوستین‌چی و ابراهیم متقی، تهران: قومس.
بشیریه، حسین (1382). آموزش دانش سیاسی، تهران: نگاه معاصر.
حسینی‌زاده، محمدعلی (1386). اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه مفید.
فوکو، میشل (1392). تولد زیست‌سیاست، ترجمه رضا نجف‌زاده، تهران: نشر نی.
فیرحی، داود (1389). دین و دولت در عصر مدرن، تهران: نشر رخ‌داد نو، جلد اول.
منوچهری، عباس و همکاران (1387). رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
مهرنیا، حسن؛ ذاکری مهدی و لطیفی حسین (1396). «عناصر و جایگاه مفهوم تخنه در فلسفه یونان باستان و بررسی دیدگاه هایدگر درباره آن»، مجله تاریخ فلسفه، 8 (3)، 79- 102.
میراحمدی، منصور (1388). عدالت سیاسی در نظریه مردم‌سالاری دینی، درآمدی بر نظام سیاسی عدالت در اسلام، علی اکبر علیخانی و همکاران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ورنر، شارل (1382). حکمت یونان، ترجمه بزرگ نادرزاد، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
هیوود، اندرو (1389). سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.
Atwill, Janet. 1998. "The Interstices of Nature, Spontaneity, and Chance." Rhetoric Reclaimed: Aristotle and the Liberal Arts Tradition. Ithaca, NY: Cornell UP. N Print.
Foucault, M. 1991. "Governmentality", The Foucault Effect, Studies in Governmentality, Edited by Graham Burchell and Colin Gordon and Peter Miller, The University of Chicago Press, Chicago.
Parry, R. Summer 2020 Edition. "Episteme and Techne", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), forthcoming URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/episteme-techne/>.