حکمرانی متعالی مبتنی بر پایداری در محیط‌ زیست خلیج فارس: چالش‌ها و الزامات

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه امام حسین علیه السلام

چکیده

در این پژوهش به بررسی چالش‌های محیط زیستی خلیج فارس و به‌طور ویژه بحران احداث جزایر مصنوعی توسط کشورهای حاشیة جنوبی آن در رویارویی با سبک حکمرانی پرداخته شده است. بر همین اساس با تبیین حکمرانی خوب و رابطة آن با توسعة پایدار، اصول حکمرانی مبتنی بر پایداری و تشریح چالش‌ها و الزامات حکمرانی مبتنی بر پایداری محیط زیست دریایی به بیان ظرفیت حکمرانی منطقه‌ای سازمان راپمی در محیط‌زیست خلیج فارس همت گماشته شده است. سپس الزامات حکمرانی جمهوری اسلامی ایران در محیط‌زیست خلیج فارس و الگوی حکمرانی متعالی در نهادینگی محیط زیست پایدار این منطقه بحث شده است. این پژوهش با هدف تحریک حکمرانان در مقیاس‌های مختلف برای انجام وظایف و مسئولیت‌های خود برای رویارویی با احداث بناهای غیرقانونی و مخالف با اصول زیست پایدار در خلیج فارس و اجبار حکمرانان متخلف به پاسخگویی است. این پژوهش از نوع کاربردی و از حیث ماهیت توصیفی ـ تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی انجام شده است. هم‌چنین برای تهیة نقشه‌های مناطق مورد مطالعه از نرم‌افزارهای ArcMap و Snagit استفاده شده است. بر همین اساس مشخص شد که ساز و کار قانونی برای برخورد با متخلفان محیط زیست دریایی در مقیاس‌های مختلف جغرافیایی وجود دارد. اما ناکارامدی حکمرانان مانع از اجرای حکمرانی متعالی شده است. بنابراین، در صورت برخورد نکردن قانونی با کشورها و حاکمان متخلف توسط حکمرانان در مقیاس‌های مختلف از جهانی تا محلی، آیندة محیط زیست دریایی خلیج فارس با خطر جدی روبه‌رو خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


مام خامنه‌ای، سیدعلی (1396)، ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست در تاریخ 26/08/1396؛ قابل دسترسی در:                   https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=31422
سایت رسمی سازمان حفاظت محیط زیست:             www.doe.ir/portal/home/?113848/ropme
ابوالحسنی، الهه (1391). حکمرانی مردم‌سالارانه، فصلنامة سیاست، مجله دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 42، شماره 1، بهار: 19 ـ 1.
امیدی، علی (1386). حقوق بین‌الملل و ساخت جزایر مصنوعی، ماهنامة اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شمارة 238 ـ 237.
پورعزت، علی‌اصغر (1391). عدالت زبانی، نقطة عطف روایت عدالت در نهج‌البلاغه، تهران: انتشارات بنیاد نهج‌البلاغه.
پورعزت، علی‌اصغر؛ کیانی، پاکنوش، پورعزت، زینب (1394). خط‌مشی‌گذاری مالی در حکمرانی متعالی از منظر نهج‌البلاغه، فصلنامة النهج‌البلاغه، شمارة 46، پاییز: 74 ـ 51.
حق‌شناس، علی‌محمد و همکاران (1379). فرهنگ معاصر هزاره، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
زارعی، بهادر؛ احمدی، سیدعباس؛ پیشگاهی‌فرد، زهرا و عابدی‌درچه، محسن (1399). مقایسه تطبیقی حکمرانی متعالی در اسلام و حکمرانی خوب در غرب، دومین همایش ملی حکمرانی اسلامی، 20 آبان‌ماه، دانشگاه عالی دفاع ملی: 22 ـ 1.
زاهدی، شمس‌السادات و ابراهیم‌پور، حبیب (1385). حکمرانی پایدار ضرورتی برای توسعة پایدار، فصلنامة اقتصاد و مدیریت، شمارة 3.
زاهدی، شمس‌السادات و حبیب ابراهیم‌پور (1391). حکمرانی مبتنی بر پایداری (با تأکید بر حفاظت محیطی)، چاپ اول، پاییز، تهران: سمت.
زهیری، علیرضا (1397). درآمدی بر مسئلة کارآمدی در جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، زمستان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
سند ملی محیط زیست (1391). سند ملی محیط زیست جمهوری اسلامی ایران، آبان‌ماه: 16 ـ 1.
شریف‌زاده، فتاح و قلی‌پور، رحمت‌اله (1382). حکمرانی خوب و نقش دولت، فصلنامه فرهنگ مدیریت، سال اول، شمارة 4.
عابدی‌ درچه، محسن (1398). الزامات بسط و کاربست تدابیر الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت در تحقق تمدن نوین اسلامی، مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: الگوی پیشرفت؛ پیشران‌ها، چالش‌ها و الزمات تحقق، 22 و 23 خردادماه، تهران: دانشگاه تهران، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: 53 ـ 38.
عابدی‌ درچه، محسن (1399). الگویابی حکمرانی مطلوب به‌منظور ارتقای اقتدار ملی جمهوری اسلامی ایران، رسالة دکتری در رشتة جغرافیای سیاسی، اساتید راهنما: دکتر بهادر زارعی و دکتر سیدعباس احمدی، استادان مشاور: دکتر زهرا پیشگاهی‌فرد و دکتر علی‌اصغر پورعزت، پردیس البرز دانشگاه تهران.
عابدی ‌درچه، محسن و براتی، علیرضا (1393). پیامدهای احداث جزایر مصنوعی و احیای جزایر طبیعی بر توسعه پایدار خلیج فارس، اولین کنفرانس ملی جغرافیا. گردشگری، منابع طبیعی و توسعه پایدار، دانشگاه تهران.
عابدی‌درچه، محسن و سیدعباس احمدی (1400). نقش و مسئولیت ‌محیط زیستی راپمی در قبال توسعه پایدار خلیج فارس (مطالعة موردی: احداث جزایر مصنوعی)، فصلنامه پژوهش‌های محیط زیست، دانشکدة محیط زیست دانشگاه تهران، دورة 12، شماره 23، بهار و تابستان: 14 ـ 1.
مستوفی‌الممالکی، رضا و رستم‌گورانی، ابراهیم (1388). توسعة جزایر خلیج فارس با تأکید بر صنعت گردشگری: مورد جزیرة هرمز، مجموعه مقالات همایش ملی جایگاه خلیج فارس در تحولات استراتژیک جهان، چاپ اول، تابستان 1387، گرمسار، تهران. مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی معین (یک جلدی)، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگ‌نما.
منصور، جهانگیر (1393). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ صد و نهم، تهران: نشر دوران.
ناظمی‌اردکانی، محمد (1391). حکمرانی خوب با رویکرد اسلامی، فصلنامة راهبرد «یاس»، شمارة 31، پاییز: 88 ـ 64.
نوربخش، حسین (1369). جزیرة قشم و خلیج فارس، تهران: انتشارات امیرکبیر.
هداوند، مهدی (1384). حکمرانی خوب، توسعه و حقوق بشر، حقوق اساسی، شماره 4: 86 ـ 51.
وفایی، منصور و الوندی، فاطمه (1394). پیامدهای منفی تأسیس جزایر مصنوعی امارات در خلیج فارس از منظر حقوق بین‌الملل دریاها، فصلنامة مجلس و راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 83، پاییز: 243 ـ 225.
ویسی، هادی (1392). درآمدی بر دولت محلی، چاپ اول، تابستان، تهران: سمت.
Aras, Gu Ler and Crowther, David (2008), "Governance and Sustainability: An Investigation into the Relationship between Corporate Governance and Corporate Sustainability", Management Decision, Vol. 46, No. 3, pp. 433-448.
Bell, Stephan and Hindmoor, Andrew (2009), Rethinking Governance: The Centrality of the State in Modern Society, Cambrideg University Press, Cambridge.
Clemens, Russell (2003), "Sustainable Governance for Sustainability: Internalising Sustainability With in a Public Service Context- Building Local Capacity", Curtin University of Technology of Western Australia.
Costanza, Robert (1998), "Priciple for Sustainable Governance of the Oceas", http://www.Sciencemag.org
Johnson, I (1997). Redefining the Concept of Governance.
Martia, Sachiko & zaelke, Durwood (2000), Rule, Good Governance and Sustainable Development, United States, Washington, DC.
Rabionet, I (2008), Indicators for Evaluating the Impact of Artificial Islands on the Barcelona Coast, Coastal Management, Vol. 36, No. 3, PP. 254- 273.
Wiener, Jonathan (2000), "From Sustainable Development to Sustainable Governance", Law School and Nicholas School of the Environment, Duke University.